PİRİ REİS VE HARİTASI

Pîrî Reis tarafından çizilen H.S. 919 Muharrem ayı tarihli (M.S. 1513 baharına denk gelir) harita aykırı edebiyatta oldukça iyi bilinir.

Pîrî Reis Osmanlı donanmasında bir amiraldir ve Atlas Okyanusu'nu, Bati Afrika'yı, İber Yarımadası'nı ve Okyanus'un batısındaki toprakları gösteren haritası yirmi değişik haritayı esas alır gibi gözükmektedir.

Bunlardan birinin Kristof Kolomb'un kayıp haritasının bir kopyası olduğu düşünülmektedir zira Pîrî'nin dipnotları bunu iddia eder.

Harita, İstanbul'daki Topkapı Sarayı'nın 1929 yılındaki müzeye dönüştürülme çalışmaları sırasında dönemin Milli Müzeler Müdürü Halil Etem Edhem (1861-938) tarafından yeniden bulunmuş. Daha sonra Alman doğubilimci Paul Kalhe (1875-1964) tarafından incelenen harita yine Kalhe tarafından 1931'de Leiden'deki Doğubilim Çalışmaları Kongresi'nde sunulmuştur.

Haritada ne var?

Harita deve derisi parşömen üzerine dokuz değişik renkte mürekkep kullanarak çizilmiş olup ölçütleri uzunluk 810 mm, genişlik üst tarafta (kuzey) 610 mm ve alt tarafta ise (güney) 410 mm seklindedir. Üst kenarda muhtemelen Britanya Adaları, İzlanda, Grönland Adası ve Newfoundland'ı gösterdiği düşünülen bir başka parşömen şeridinin kaybolduğuna dair deliller bulunur. Haritanın doğu kısmı da yırtılarak geride düzgün olmayan bir kenar bırakmıştır, ancak kuzeyden güneye genişlikteki değişiklik derinin kendi doğal seklinin bir ürünüdür. Büyük çoğunluğu Portekiz karavelaları olan çeşitli gemiler, 'tuti kuşları' olarak anılan ve Antiller üzerine çizilmiş papağanlar ve çeşitli efsanevi görüntüler de haritada resmedilmiştir. 117 yer isimleriyle belirtilir; bunların çoğu ortaçağ deniz haritalarından (portolanlar) bilinen ve kolayca tanınabilen isimlerdir.

Şerafettin GÜÇ Araştırmasıdır.

Emekli Öğretmen

Karamanoğulları Tarihi Araştırmacısı Yazar